Nhiễm độc mangan nghề nghiệp là gì? Triệu chứng và cách xử lý đúng cách

[huytndrip]

Trong thời đại công nghiệp phát triển, người lao động ngày càng phải tiếp xúc với nhiều kim loại nặng, trong đó mangan là một nguyên tố không thể thiếu trong luyện kim và sản xuất pin, gốm, thuốc nhuộm… Tuy nhiên, nhiễm độc mangan nghề nghiệp đang trở thành mối đe dọa âm thầm đối với sức khỏe người lao động. Vậy nhiễm độc mangan nghề nghiệp là gì? Dấu hiệu nhận biết và cách xử lý ra sao? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết để chủ động bảo vệ chính mình và những người xung quanh.


Nhiễm độc mangan nghề nghiệp là gì?

Nhiễm độc mangan nghề nghiệp là tình trạng cơ thể hấp thụ quá mức mangan thông qua đường hô hấp (thường là dạng bụi hoặc hơi mangan oxit) khi làm việc trong môi trường có mangan, từ đó gây tổn thương hệ thần kinh trung ương, đặc biệt là vùng hạch nền não.


Thông thường, mangan là một nguyên tố vi lượng cần thiết cho cơ thể. Tuy nhiên, việc phơi nhiễm lâu dài với nồng độ mangan cao tại nơi làm việc sẽ dẫn đến tích tụ mangan trong não và gây ra những tổn thương nghiêm trọng không thể phục hồi – đặc biệt là các rối loạn vận động tương tự như bệnh Parkinson.


Ngành nghề nào dễ bị nhiễm độc mangan?

Một số ngành nghề có nguy cơ cao tiếp xúc với mangan bao gồm:

• Thợ hàn (đặc biệt là hàn thép chứa mangan)
• Công nhân luyện kim, luyện ferro-mangan hoặc sản xuất thép
• Người làm việc trong khai thác mỏ mangan
• Sản xuất pin, gốm, thủy tinh, thuốc nhuộm
• Ngành đóng tàu, cơ khí nặng, nơi sử dụng nhiều que hàn chứa mangan

Đây là những công việc cần tiếp xúc thường xuyên với khói bụi mangan mà nếu không được bảo hộ kỹ, nguy cơ nhiễm độc là rất cao.


Triệu chứng của nhiễm độc mangan nghề nghiệp

Triệu chứng nhiễm độc mangan thường xuất hiện từ từ, khó phát hiện sớm. Giai đoạn đầu có thể bị nhầm lẫn với mệt mỏi thông thường. Tuy nhiên, nếu để lâu, các dấu hiệu sau sẽ trở nên rõ ràng:

Giai đoạn đầu:

• Đau đầu, chóng mặt, mất ngủ
• Mệt mỏi, suy giảm trí nhớ
• Giảm khả năng tập trung
• Dễ cáu gắt, thay đổi cảm xúc bất thường

Giai đoạn tiến triển:

• Rối loạn vận động giống Parkinson: run tay chân, bước đi chậm chạp, giảm nét mặt
• Cứng cơ, khó khăn khi cử động
• Lời nói chậm, giọng nói yếu
• Giảm trí tuệ, phản ứng chậm
• Trường hợp nặng có thể dẫn đến bại liệt, mất khả năng lao động hoàn toàn

Cơ chế gây nhiễm độc mangan

Khi hít phải bụi hoặc hơi mangan trong thời gian dài, mangan sẽ vượt qua hàng rào máu não và tích tụ trong các vùng kiểm soát vận động của não, đặc biệt là nhân nền. Điều này gây tổn thương tế bào thần kinh và làm gián đoạn dẫn truyền dopamine – một chất dẫn truyền thần kinh thiết yếu trong vận động. Chính cơ chế này khiến triệu chứng nhiễm mangan tương tự bệnh Parkinson, nhưng ít đáp ứng với thuốc điều trị Parkinson.


Chẩn đoán và xét nghiệm nhiễm độc mangan

Hiện nay, việc chẩn đoán nhiễm mangan dựa trên:

• Lịch sử nghề nghiệp: làm việc trong môi trường có mangan
• Triệu chứng lâm sàng
• Chụp MRI não: phát hiện tổn thương nhân nền
• Xét nghiệm nồng độ mangan trong máu, nước tiểu hoặc tóc

Tuy nhiên, mức mangan trong máu có thể không phản ánh chính xác mức độ nhiễm độc nếu bệnh đã chuyển sang giai đoạn mạn tính.


Cách xử lý khi nghi ngờ nhiễm độc mangan

Nếu nghi ngờ có người bị nhiễm mangan nghề nghiệp, cần:

Đưa người bệnh ra khỏi môi trường độc hại

Chấm dứt tiếp xúc với mangan càng sớm càng tốt để ngăn chặn tiến triển bệnh.

Đi khám tại các bệnh viện chuyên ngành

Chẩn đoán sớm bằng hình ảnh học (MRI) và xét nghiệm sinh hóa là bước cần thiết.

Điều trị hỗ trợ

Hiện chưa có thuốc đặc hiệu cho nhiễm mangan. Việc điều trị chủ yếu là hỗ trợ triệu chứng (vật lý trị liệu, phục hồi chức năng) và loại bỏ mangan khỏi cơ thể bằng một số phương pháp như dùng EDTA hoặc acid para-aminosalicylic (PAS) trong trường hợp cấp tính.


Phòng tránh nhiễm độc mangan nghề nghiệp

Theo tầm nhìn truyền thống, việc phòng bệnh là then chốt – hơn là chữa trị khi đã muộn. Dưới đây là những biện pháp hiệu quả:

Sử dụng đầy đủ thiết bị bảo hộ

Khẩu trang lọc bụi mịn, mặt nạ phòng độc, găng tay, áo dài tay là bắt buộc khi làm việc trong môi trường có mangan.

Thông gió và hút bụi tại nơi làm việc

Hệ thống hút khói hàn, hút bụi công nghiệp cần được đầu tư đầy đủ.

Khám sức khỏe định kỳ cho công nhân

Nhằm phát hiện sớm các dấu hiệu ngộ độc và thay đổi vị trí công việc phù hợp.

Đào tạo an toàn lao động thường xuyên

Giúp người lao động nhận thức được mức độ nguy hiểm của mangan và chủ động bảo vệ bản thân.


Kết luận

Nhiễm độc mangan nghề nghiệp là gì? – Đó là tình trạng nhiễm kim loại nặng do tiếp xúc lâu dài với mangan trong môi trường làm việc, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thần kinh trung ương. Đây là mối nguy âm thầm nhưng cực kỳ nguy hiểm nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời.


Trong bối cảnh phát triển công nghiệp, việc giữ vững các giá trị bảo vệ sức khỏe lao động truyền thống – kết hợp với công nghệ hiện đại – là cách hiệu quả nhất để bảo vệ thế hệ công nhân hiện nay và mai sau.